Co to jest imiesłów? Jakie są rodzaje?

Imiesłów jest nieosobową formą, która posiada cechy przymiotnika bądź przysłówka. Nie jest to samodzielna część mowy, a swoją definicję „nieosobowej formy czasownika” zawdzięcza brakowi odmiany przez osoby. Imiesłowy mają różnorodne przeznaczenie w języku polskim, jednak ich stosowanie może sprawiać niemałe trudności ze względu na ich podobieństwo do przymiotników i przysłówków. Z tego powodu możemy więc wyróżnić imiesłowy przymiotnikowe oraz imiesłowy przysłówkowe. Poznaj ich liczby i rodzaje oraz czym jest uprzedni lub czasu teraźniejszego.

Imiesłowy przymiotnikowe

Są to personalne formy czasownikowe, określające cechy powiązane z czynnościami. Możemy je podzielić na imiesłów czynny i inercjalny. Imiesłowy przymiotnikowe czynne powstają od czasownika w stronie czynnej i są zakończone na -ący, -ąca, -ące. Przykłady takich imiesłowów to:

• śpiący – od słowa śpi,
• czytający – od wyrazu czyta,
• biegająca – od czasownika biega,
• mówiąca – od słowa mówi,
• pachnące – od czasownika pachną,
• robiące – od słów robią.

Natomiast imiesłowy przymiotnikowe bierne pochodzą od czasownika w stronie inercjalnej i mają końcówki -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te, -ony, -ona, -one. Przykłady imiesłowów przymiotnikowych statycznych ich pisownia:

• malowany, znana, przygotowywane,
• ukryty, zdobyta, umyte,
• bielony, karmiona, lepione.

Partykułę nie z imiesłowami przymiotnikowymi zapisujemy łącznie, np. nieświecący, nieumyty.

Imiesłowy przysłówkowe

Imiesłowy przysłówkowe również są bezosobowymi formami czasownika, jednak przeznaczone są do mówienia o czynnościach wykonywanych równocześnie z innym działaniem bądź zaraz przed nim. Ze względu na to, kiedy dana czynność się wydarzyła wyróżniamy imiesłów przysłówkowy uprzedni oraz współczesne.

Imiesłowy przysłówkowe uprzednie informują nas o tym, że wykonana czynność miała miejsce przed czasownikiem. Zakończone są na -wszy, -łszy, np. westchnąwszy, zapytawszy, znalazłszy, wyszedłszy. Aby je rozpoznać musimy zadać pytanie kiedy?, np. (Kiedy?) Znalazłszy torebkę, zwrócili ją właścicielce – najpierw znaleźli torebkę, a następnie ją zwrócili. Pamiętaj, żeby po takim imiesłowie dodać przecinek.

Natomiast imiesłowy przysłówkowe współczesne informują, że czynności odbywały się równocześnie. Posiadają końcówkę -ąc, np. gwiżdżąc, płacząc, rozmawiając, pogwizdując. Odpowiadają one na pytanie jak?, np. Opowiadała żart, (jak?) śmiejąc się. – równocześnie się śmiała i opowiadała dowcip.

Partykułę nie z tymi imiesłowami zawsze zapisujemy rozłącznie, np. nie wszedłszy, nie zapytawszy, nie licząc, nie pytając.

Warto również pamiętać o tym, że w zdaniu zawierającym imiesłów przysłówkowy, musi występować jeden podmiot, wykonujący obie czynności. Imiesłowy uprzednie to dobra rada języka polskiego. Zapamiętaj nie z imiesłowami przymiotnikowymi oraz przysłówkowymi piszemy osobno.