Co to jest liczebnik?

Liczebnik to część mowy, która oznacza liczbę lub kolejność osób, zwierząt i rzeczy. Odpowiada na pytania: ile? który z kolei?

Dzielimy je na liczebniki proste i złożone. Proste to te z jednym członem (pięć), a złożone z większą ilością członów (pięćdziesiąt jeden).

Rodzaje liczebników

Liczebniki podzielić można na siedem kategorii:

• Główne: np. pięć, jeden, dwa;
• porządkowe: np. piąty, dwieście sześćdziesiąty ósmy;
• zbiorowe: np. sześcioro, dwanaścioro. Używamy go tylko w trzech sytuacjach – przy grupach osób różnej płci: np. pięcioro dzieci, troje przyjaciół; niedorosłych osobnikach: czworo źrebiąt, pięcioro dzieci; rzeczownikach, które nie mają liczby pojedynczej: dwoje sań, troje spodni.
• ułamkowe: np. jedna czwarta, pół;
• nieokreślone: np. kilkaset, kilkanaście;
• mnożne: np. trzykrotnie, pięciokrotnie;
• wielorakie: np. dwojako, siedmiorako.

Odmiana liczebników

Liczebniki porządkowe odmieniają się przez liczby, rodzaje i przypadki. Odpowiadają na pytanie: który? która? które z kolei?

W wielowyrazowych formach odmieniają się zazwyczaj człony oznaczające setki i jedności, np. tysiąc siedemset osiemdziesiąty czwarty, pozostałe mają formę liczebników głównych.

Liczebniki główne odmieniają się przez przypadki i rodzaje oraz maja wydźwięk mnogi.

Problematyczny w odmianie może być liczebnik „dwa”.

M. dwóch łobuzów, ale: dwaj panowie – w rodzaju nijakim: dwa kocięta; w żeńskim: dwie ławki

D. dwóch łobuzów

C. dwóm łobuzom

B. dwóch łobuzów – w charakterze nijakim: dwa kocięta; w żeńskim: dwie ławki

N. dwoma łobuzami – w rodzaju nijakim: dwoma kociętami; w żeńskim: dwiema ławkami

Ms. dwóch łobuzach

W. dwaj łobuzy! – w postaci nijakiej: dwa kocięta!; w żeńskim: dwie ławki!

Liczebniki zbiorowe i ułamkowe odmieniają się tylko przez przypadki. Tutaj także problemem może być odmiana liczebnika „dwa” oto przykład:

M. dwoje dzieci

D. dwojga dzieci

C. dwojgu dzieciom

B. dwoje dzieci

N. dwojgiem dzieci

Ms. dwojgu dzieciach

W. dwoje dzieci!

Zapis liczebników

Zazwyczaj do zapisu liczebników stosujemy wpis słowny. Jednak cyframi zapisujemy daty, wyliczenia, zestawienia, kolejne punkty bibliografii, godzinę, wartość temperatury, strony i tomy książek, jednostki miary.

Przy cyfrach arabskich stawiamy kropkę, np. „mieszkam w 4. dzielnicy”, przy cyfrach rzymskich – nie stawiamy kropki, np. „mieszkam na II piętrze”. W pozostałych liczebnikach nie stosujemy kropki.

Poznaj inne części mowy!